Δανάη Καρυδάκη
Τετάρτη 25 Δεκέμβριος 2019
Μια μαθήτριά στο σχολείο πριν λίγες μέρες, αφού είχαμε περάσει κάποια μαθήματα να συζητάμε τον ρόλο της εκπαίδευσης στη διάπλαση της ιδεολογίας των νέων στη Ναζιστική Γερμανία, γύρισε και μου είπε με έναν τόνο αποκάλυψης: «Δηλαδή, κυρία, και η ιστορία που μαθαίνουμε τόσα χρόνια, που λέει πόσο σπουδαίοι είναι οι Έλληνες, που δεν μας μαθαίνει ότι ο Μεταξάς ήταν δικτάτορας, είναι κι αυτή προπαγάνδα;» Άγρια χαρά με πλημμύρισε, όχι μόνο γιατί συμφωνώ με αυτό που είπε η μαθήτριά μου, αλλά γιατί έφτασε μόνη της σε αυτό το συμπέρασμα, χωρίς να της το «ταΐσω» από τη θέση εξουσίας στην οποία, σχεδόν αναπόφευκτα, με βάζει το εκπαιδευτικό σύστημα, απέναντί της. Γιατί η σχολική ιστορία έχει αποτελέσει το κατεξοχήν εργαλείο προπαγάνδας, διάπλασης εθνικών μύθων και αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας. Και γιατί δεν φτάνει απλά να αλλάξουμε την ύλη, το τι θα εμπεριέχουν τα σχολικά εγχειρίδια, αλλά να βρούμε και τρόπο να αλλάξουμε τη μεθοδολογία εκμάθησης. Να μετατρέψουμε, δηλαδή, τους μαθητές από παθητικούς δέκτες και υπάκουες μηχανές αναπαραγωγής που παπαγαλίζουν την εκάστοτε πληροφορία, σε ενεργούς ερευνητές που ψάχνουν την πληροφορία, όχι μονάχα αυτή που θα ορίσει το Υπουργείο αλλά και αυτή που οι ίδιοι ενδιαφέρονται να μάθουν, ακόμα και την καλά κρυμμένη ή και την οδυνηρή πληροφορία, και κατόπιν να την προσεγγίσουν με κριτική και αμφισβήτηση. Και ίσως τότε αλλάξει και η ιστορία από βαρετό και παρωχημένο μάθημα σε εργαλείο επαφής με το δικό μας, ατομικό και συλλογικό, παρελθόν ώστε να καταλάβουμε λίγο καλύτερα το παρόν και να φανταστούμε με άλλους όρους το μέλλον.
Η αλλαγή μεθοδολογικής προσέγγισης της σχολικής ιστορίας δεν μπορεί παρά να επηρεάζεται από τις μικρές επαναστάσεις, τις αλλαγές παραδείγματος, στην επονομαζόμενη ακαδημαϊκή ιστορία. Και η σημαντικότερη τέτοια αλλαγή τα τελευταία 30 περίπου χρόνια, είναι η Προφορική Ιστορία. Η Τασούλα Βερβενιώτη, μια γενναία γυναίκα και γενναία ιστορικός που άλλαξε το ελληνικό ιστοριογραφικό τοπίο εισάγοντας την Προφορική Ιστορία στην έρευνά της για τις γυναίκες της ΕΑΜικής Αντίστασης ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και πρωτοστάτησε στα χρόνια της κρίσης στη δημιουργία και επιμόρφωση των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας, μας μιλά για το τι είναι, λοιπόν, αυτή η αλλαγή παραδείγματος.
